Gaël Faye keert terug met "Jacaranda": een verhaal over stilte en verzoening in Rwanda

De hemelsblauwe bloemen van de jacarandabomen en de "stilte" die nog steeds heerst in zijn eigen familie wat betreft de vervolging van de Tutsi inspireerden de Frans-Rwandees Gaël Faye , de auteur van Little Country , om met Jacaranda , zijn tweede roman, terug te keren naar de literatuur.

De rapper en componist bekent in een interview in Parijs ook dat het niet makkelijk was om weer te gaan schrijven na het overweldigende succes van zijn debuutwerk , dat meer dan twee miljoen lezers in 40 verschillende talen heeft verzameld en in 2020 werd verfilmd.

"Ik liet een paar jaar voorbijgaan, bracht twee albums uit, toerde ... En toen besefte ik dat ik in een land woonde, Rwanda, waar de overgrote meerderheid van de bevolking na de genocide was geboren. Ik voelde me een beetje als een oude man", herinnert de auteur zich, die in 1982 in Burundi werd geboren, op dertienjarige leeftijd met zijn familie in ballingschap ging in Frankrijk en nu in het Rwanda van zijn voorouders van moederskant woont .

"Ik was 11 jaar oud ten tijde van de genocide en ik wilde een verhaal schrijven voor deze nieuwe generatie en hen vertellen over de reis die we in 30 jaar hebben gemaakt", besluit Faye.

Dat verlangen kwam eigenlijk voort uit het besef dat er in zijn eigen familie stilte heerste , ondanks de impact van Little Country , waarin hij met behulp van autobiografische elementen vanuit het perspectief van een kind vertelt over de ervaringen tijdens de genocide op een gezin met een Franse vader en een Rwandese moeder die als vluchtelingen in buurland Burundi verbleven.

" In mijn familie was het nog steeds onmogelijk om niet alleen over mijn debuutroman te praten , maar ook over ons verhaal (...). Misschien was het dit element dat me ertoe aanzette om te schrijven, en hoe meer ik over die stilte om me heen sprak, hoe meer ik me realiseerde dat het een stilte is die in veel Rwandese families bestaat", legt ze uit.

Daarom probeerde hij in Jacarandá (uitgeverij Salamandra) deze leemtes over verschillende generaties heen weer te geven. Ook hierbij gebruikte hij elementen uit zijn eigen leven, maar hij volgde een pad dat tegenovergesteld was aan dat van zijn eerste boek.

Jacaranda is vernoemd naar de van oorsprong Latijns-Amerikaanse boom die het landschap van veel steden op het Afrikaanse continent blauw kleurt. De film vertelt het verhaal van Milan, een gemengd Frans-Rwandees jongetje dat niets weet over het geheimzinnige verleden van zijn moeder , de trauma's van zijn familie en de genocide van 1994, behalve wat hij op televisie ziet.

Een reis naar het land waar haar grootmoeder nog steeds woont, zal haar nieuwsgierigheid en verlangen om haar eigen geschiedenis te begrijpen, aanwakkeren.

Ondanks de autobiografische elementen in zijn twee romans tot nu toe, zegt Faye, die ook een Catalaanse overgrootmoeder van vaderskant heeft, dat hij er geen zin in heeft om over zichzelf te praten alsof hij een dagboek bijhoudt: "Je schrijft om anderen te bereiken."

Maar het veronderstelt ook de noodzaak om vanuit de realiteit te vertrekken , vooral gezien het verleden dat getekend is door buitengewone gebeurtenissen zoals ballingschap of massaal geweld.

De Tutsi-genocide van 1994, waarbij naar schatting 800.000 mensen in slechts drie maanden werden afgeslacht , was een van de bloedigste episodes in de recente wereldgeschiedenis.

Stilte bij trauma is een veelvoorkomende menselijke reactie , gelooft Faye, maar voor wie het niet mogelijk is om daarin te blijven om echte verzoening te bewerkstelligen: "We moeten praten, vertellen, het onder woorden brengen. Stilte is dodelijk . Met stilte lopen we het risico dat dingen opnieuw gebeuren."

"Bovendien is het niet waar dat we geen pijn overbrengen door niet te praten. Dat is ook een paradox", zegt hij.

Zelfs mensen die de genocide niet meemaakten, kampen in het huidige Rwanda met traumatische crises , legt de muzikant uit. Tegelijkertijd is hij ervan overtuigd dat de mensheid zichzelf opnieuw kan uitvinden door middel van rechtvaardigheid en vergeving.

"Dat is wat ik heb geleerd," zegt Faye, "van de Rwandese samenleving. Ik heb er jaren gewoond en ik zie beulen en slachtoffers naast elkaar leven . Er is de waarheid van het hart, en misschien houden mensen niet van elkaar, maar ze hebben geleerd om weer samen te leven."

Jacaranda , waarvan Faye ook zegt dat het verfilmd zal worden , was een van de sensaties van de literaire 'rentrée' in Frankrijk (de lawine aan nieuwe titels die aan het einde van de zomer in de boekwinkels arriveren). Hij won de Renaudotprijs en was finalist voor de prestigieuze Goncourtprijs, de belangrijkste prijs voor Franstalige fictie.